اراده خارجیاراده خارجی به شوق مؤکّد محرِّک انسان به سوی تحصیل مطلوب اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفاراده خارجی مقابل اراده ذهنی بوده و عبارت است از شوق مؤکد نفسانی که به دنبال آن، تحریک عضلانی و سرانجام حرکت به سوی تحصیل مطلوب در خارج صورت می‌گیرد. ۲ - تفاوت وجود حقیقی انسان با وجود حقیقی اراده ویوجود حقیقی انسان، همان شخصی است که در خارج مشاهده می‌شود، اما وجود حقیقی اراده انسان، شوق واقعی است که به نفس انسان قائم می‌گردد و حرکت دهنده عضلات به سوی کسب مراد است؛ یعنی آن اراده‌ای که شخص، ساعتی قبل به سبب آن از منزل بیرون آمد، وجود خارجی و حقیقی اراده است. ۳ - سنخ وجود ارادهاما سنخ وجود اراده در حقیقت از سنخ معانی حرفی است؛ یعنی همانند معانی حرفی، ربطی و قائم به وجود دو شیء است: هم اراده کننده و هم مراد لازم دارد و اراده بدون این دو تحقق پیدا نمی‌کند. شوقی که قائم به نفس است، از یک سو، به قیام به نفس و از سوی دیگر، به فعل مراد، مرتبط است و به بیان اصطلاحی «المحرکة للعضلات نحو المراد» است. پس یک نوع اراده که از آن به وجود حقیقی و وجود خارجی اراده تعبیر می‌شود، اراده قائم به نفس است.معنای وجود خارجی داشتن چیزی، این نیست که انسان با چشم آن را مشاهده بکند، زیرا تحقق خارجی و واقعیت داشتن هر چیزی، به تناسب خودش است و خارجی بودن اراده، به معنای قیام آن به نفس است. [۱]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۱، ص۵۶۸.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۴۴، برگرفته از مقاله «اراده خارجی». |